در معماری دو نوع پوشش وجود دارد: پوشش قوسی و پوشش تخت. درباره پوشش تخت همان طور که از نام آن پیداست یک سطح صاف است و از تیرهای حمال مقاوم برای ایستایی طاق در برابر آن استفاده می‌شود. سقف قوسی پوششی زیبا است که قدمتی دیرینه در تاریخ بشر دارد. منظور از قوس قرارگیری بخشی از یک یا چند کمان در کنار یکدیگر است که با هم دهانه را می‌پوشانند.
یکی از مهم‌ترین نکات مربوط به پوشش سقف قوسی ایستایی آنها است. پوشش‌های قوسی شکل هندسی دورانی و انحنای دوجانبه دارند و تمام نیروها را با مکانیسم نیروی غشایی به تکیه‌گاه‌ها منتقل می‌کنند. در این مقاله از دالفا انواع پوشش های قوسی را بطور کامل بررسی می‌کنیم.
تاریخچه پوشش قوسی
شکل منحنی سقف قوسی یا طاقی‌شکل در معماری یادآور تعادل، زیبایی و آرامش است. از تاریخ دقیق استفاده از پوشش سقف قوسی اطلاعی در دست نیست؛ ولی به جرئت می‌توان گفت که از هزاران سال قبل از میلاد، انسان‌ها به ویژگی‌های منحصربه‌فرد سقف قوسی و زیبایی و ایستایی آن پی بردند. در ایران تاریخ اولین پوشش‌های قوسی به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. در بناهای چغازنبیل و هفت تپه نیز آثاری از پوشش قوسی دیده شده است. از معروف‌ترین نمونه‌های تاریخی کاربرد سقف قوسی می‌توان به کاخ فیروزآباد و ایوان مدائن اشاره کرد.
قوس چیست؟
قوس یک نوع قالب معماری منحنی که بارها را در اطراف ورودی گرفته و آنها را به تکیه‌گاه‌ها، پایه‌ها یا پایه‌های دوسوی مقطع عرضی طاق منتقل می‌کند. در قوس‌ها تنش‌های کششی وجود ندارد؛ زیرا قوس‌ها سازه‌های تراکمی هستند و نیروی گرانشی واردشده بر آنها تعادل وزنی آنها را حفظ می‌کند.
پوشش قوسی؛ انواع قوس
قوس‌ها بر اساس شکل تقسیم‌بندی می‌شوند. این تقسیم‌بندی برمبنای نیروی وارد بر آنها، تقسیمات هندسی و محل‌های حساس در قوس تقسیم‌بندی می‌شوند. انواع مختلف قوس عبارت‌اند از:
- قوس‌های تیز
- مدور
- قوس‌های تخت لنتو
- تزئینی
در گذشته برای ساخت سقف‌های قوسی‌شکل از آهک، سیمان، سنگ و روش تخته‌کوبی استفاده می‌شد؛ ولی امروزه از انواع فلزات برای ساخت پوشش‌های سقف قوسی استفاده می‌شود. فلزاتی مانند آلومینیوم، روی، فولاد گالوانیزه، مس و فولاد ضدزنگ در ساخت پوشش قوسی کاربرد دارند. البته بعضی از این فلزات به دلیل انحنا‌پذیری بهتر، کاربرد بیشتری دارند؛ به‌عنوان مثال فلزات روی، مس و آلومینیوم برای ساخت پوشش‌های سقف قوسی کاربرد زیادی دارند. برای داشتن یک سقف محکم از آلومینیوم استفاده شده و فولاد برای انحناهای بزرگ کاربرد دارد.
ویژگی‌های پوشش سقف قوسی
به دلیل انعطاف‌پذیری بالای ورقه‌های فلزی از آنها در ساخت سقف‌های قوسی استفاده می‌شود؛ زیرا می‌توان فلزات را متناسب با ارتفاع، شیب سقف و گوشه و کنار تغییرشکل داد. به دلیل وجود شیب در پوشش قوسی، آب به‌راحتی از روی آن سرازیر می‌شود و از طرف دیگر به دلیل عدم وجود هرگونه شیار یا شکاف آب به داخل ساختمان نفوذ نمی‌کند. در طراحی سقف قوسی تمرکز اصلی معماران و طراحان بیشتر از آنکه روی مقاومت و عملکرد سقف باشد، بر زیبایی بنا است. انحنا و قوس پوشش‌های قوسی جذابیت بصری خاصی به آن می‌دهد و توجه بینندگان را به خود جلب می‌کند. استفاده از برخی مصالح در سقف‌های قوسی مناسب نیست. مصالحی مانند آجرهای بتنی، کاشی‌های سرامیکی، سنگ و آجرهای سفالی به دلیل ترازنشدن با سطح منحنی در این پوشش کاربرد ندارند.
کاربرد پوشش قوسی
به دلیل زیبایی سقف‌های قوسی و برخی ویژگی‌های خاص، از آن در ساخت خانه، ساختمان‌های عظیم، درمانگاه‌های صحرایی، ورزشگاه‌ها، اماکن آموزشی و انواع سوله‌ها استفاده می‌شود. از جمله پروژه‌های کلان که در آن از پوشش قوسی استفاده شده است می‌توان به سازه‌های زاها حدید اشاره کرد. این سازه‌ها در شهرهای مختلف جهان اجرا شده‌اند. ساختمان‌هایی مانند: پل چادر در اسپانیا، پل شیخ زاید در ابوظبی و مرکز فرهنگی حیدرعلی‌اف در آذربایجان از جمله آنها هستند.
نمونه ای کاربردی از پوشش قوسی؛ پوشش سقف ایستادرز یا سقف کلزیپ
در میان انواع سقف‌های فلزی که با انعطاف‌پذیری بالا قابلیت شکل‌دهی دارند پوشش سقف ایستادرز یا سقف کلزیپ را داریم. سقف ایستادرز مقاوم‌ترین، محبوب‌ترین و منعطف‌ترین نوع سقف فلزی مدرن است. به راحتی سقف ایستادرز را می‌توان در سقف‌های گنبدی، محدب، کونیک، مقعر، پوشش قوسی و کلیه اشکال هندسی که محدودیت طولی ندارند و یکپارچه هستند، استفاده کرد.
انواع پوشش های قوسی
در بحث مربوط به پوشش سقف قوسی و انواع آن سه نوع سقف منحنی‌شکل وجود دارد که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه انواع پوشش های قوسی و ویژگی‌های آنها را بررسی می‌کنیم.
1. پنل های منحنی بیضوی و هذلولی
این نوع پنل‌ها به فرم آزاد هستند و معماران هنگام ایجاد سقف قوسی می‌توانند منحنی را بدون محدودیت طراحی و تولید کنند. منحنی‌های بیضی و هذلولی این نوع پوشش قوسی اشکال غیرعادی دارند. برخی از آنها عبارت‌اند از:
- منحنی‌های موجی و سینوسی شکل
- سقف دارای منحنی کم در لبه‌ها
- منحنی یکنواخت به‌شکل نیم‌دایره
- منحنی بین دو سطح صاف
2. پنل های طاق بشکه ای
منحنی‌های محدب که همان پنل‌های طاق‌دار بشکه ای هستند جزء پرکاربردترین انواع پوشش قوسی به حساب می‌آیند. طرح و انحنای این پنل‌ها به سمت بیرون بوده و یک شکل برآمده و محدب ایجاد می‌کند. ممکن است پنل‌های طاق بشکه‌ای را به‌صورت وارونه نیز نصب کنند. در این حالت پنل‌ها به صورت مقعر در‌می‌آیند.
3. پنل های منحنی S شکل
در حقیقت صفحات منحنی S شکل حاصل ترکیب دوحالت محدب و مقعر پنل‌ها هستند. پوشش قوسی S شکل به‌صورت موج دیده می‌شود و زیبایی بصری جذابی را ایجاد می‌کند.
پوشش قوسی؛ ورق های UPVC
یکی از انواع سقف‌های پرکاربرد در طراحی‌های معماری نوین استفاده از پوشش قوسی است. قبل از ظهور فناوری‌های نوین و مصالح ساختمان‌سازی جدید، برای اجرای سقف قوسی از چوب، آهک و سیمان استفاده می‌شد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تغییراتی که در روش‌های طراحی پیش آمده پوشش‌های قوسی با متریال‌ها و شیوه‌های جدید اجرا می‌شود. غیر از فلزات یکی از جدیدترین متریال‌ها برای ساخت پوشش‌های سقف قوسی ورق‌های UPVC است.
پوشش‌های سقفی با ورق های UPVC
ویژگی‌های منحصربه‌فرد ورق‌های یوپی‌وی‌سی یعنی استحکام و انعطاف‌پذیری، این متریال را به گزینه‌ای مناسب برای اجرای پوشش سقف قوسی تبدیل کرده است. برخی موارد کاربرد سقف پوششی با ورق‌های UPVC عبارت‌اند از:
- سقف منحنی سایبان
- ساخت سقف قوسی سوله
- سقف قوسی استخر
- پوشش قوسی پارکینگ
- سقف قوسی سبک
- پوشش منحنی پارکینگ
- سقف قوسی سایبان
جمع‌بندی
پوشش قوسی یکی از زیباترین انواع طراحی در معماری ساختمان است که ریشه در تاریخ بشر دارد. امروزه در طراحی مدرن ساختمان نیز از پوشش سقف قوسی استفاده می‌شود. در گذشته متریال‌های مورد استفاده برای ساخت سقف قوسی آجر، آهک، سیمان و چوب بود؛ ولی امروزه از فلزاتی نظیر آلومینیوم، روی، فولاد گالوانیزه، مس و فولاد ضدزنگ استفاده می‌شود. انواع پوشش های قوسی عبارت‌اند از: طاق بشکه‌ای، هذلولی بیضوی و قوسی S شکل.
در ساخت سقف خانه‌ها، مراکز عظیم تجاری، انواع کانکس، ورزشگاه و سوله‌ها از سقف قوسی استفاده می‌شود. در ساخت پوشش‌های سقف قوسی سوله‌ها از ساندویچ پانل یا فولاد گالوانیزه استفاده می‌شود. زیرا نه‌تنها عایق خوبی هستند بلکه دوام آنها نیز بالا است. شرکت دالفا تولیدکننده انواع پوشش‌های سقفی، فلاشینگ، پروفیل‌های فلزی و انواع پوشش های قوسی است. برای اطلاعات بیشتر و آگاهی از قیمت‌ها به وبسایت دالفا مراجعه کنید.